Ma và Phật
Các tôn giáo thường nói đến sự đấu tranh giữa cái thiện và cái ác . Hai bên là hai thực thể riêng biệt đối lập và luôn tìm cách diệt trừ nhau. Trong đạo Phật có một câu nói bất hủ như sau:
Đạo cao nhất xích
Ma cao nhất trượng
Đạo cao nhất trượng
Ma tại đầu trượng
Đạo quá đầu trượng
Ma nhượng đầu sư
Có nghĩa là:
Đạo cao một thước
Ma cao một trượng
Đạo cao một trượng
Ma cao hơn trượng
Đạo cao hơn trượng
Ma đành chịu thua
Bài kệ này gợi lên một hình ảnh khá ngồ ngộ, tựa như một trò chơi điện tử trong đó có hai bên đang đánh nhau bất phân thắng bại - nhưng rốt cuộc phần thắng vẫn là Đạo, hay cũng gọi là Phật, tượng trưng cho cái Thiện.
Thiện ác của một số tôn giáo thường được
định nghĩa theo quan điểm giáo điều, đưa đến sự xung đột không ngừng không những
giữa con người, mà còn giữa các tập thể tôn giáo, quốc gia khác nhau. Nhưng trong đạo Phật, Thiện và Ác, qua biểu tượng
của Phật và Ma, tuy đối chọi với nhau nhưng không phải là hai thực thể khác
nhau, mà chính là một - vì tất cả đều phát xuất từ tâm mà ra. Vì vậy, cuộc đấu
tranh giữa Phật với ma chủ yếu là sự hàng phục ma vương, chứ không phải là tiêu
diệt.
Mỗi năm vào cuối tháng 10, ở Mỹ có
ngày lễ Halloween (lễ Ma Quỷ) trong đó trẻ con (và cả người lớn) hóa trang đủ sắc
thái, trong đó có rất nhiều hình dạng ma quỷ trông thật rùng rợn đi đầy đường,
gõ cửa từng nhà xin kẹo, hô to "Treat or trick!" (cho kẹo không thì bị
phá!). Đó là ý niệm về ma quỷ như những quái vật dị dạng không có nhân tính. Nhưng
đối với người theo đạo Phật, đó cũng chỉ là những chúng sinh đau khổ trong vòng
lục đạo luân hồi. Tuy rằng Ma đối chọi với
Phật, nhưng cũng có thể nói Ma là những gì làm loạn tâm, gây chướng ngại phiền
não, đưa người vào chỗ u mê, đối lại với Phật là sự hoan hỷ thanh tịnh, thấy biết
quang minh, tự tại giải thoát.
Nếu cứ là một người bình phàm trôi nổi theo dòng nước thế gian của tử sinh, buồn vui khóc cười theo những cơn gió của được mất hơn thua, sướng khổ vinh nhục, những ảo ảnh lôi cuốn trong những lạc thú tạm thời để rồi đưa đến đau khổ về sau, thì ít khi thấy ma xuất hiện, vì chính mình đã đang đi về nơi chốn của ma. Nhưng nếu muốn thoát ly, tìm cách tu sửa tự thân để đi theo con đường của Phật, con đường chân lý đưa đến tự tại giải thoát, thì bỗng thấy bao nhiêu là chướng ngại, đôi khi làm nản lòng thoái chí. Điều đó không có gì là nghịch lý, vì từ bao lâu nay chúng ta sống trong những thói quen, bị ảnh hưởng bởi những tập khí sâu dầy, giờ đây muốn chuyển hóa qua một nếp sống mới, tất nhiên sẽ có những xung đột nội tâm và những cản lực chống lại. Một cách giải thích khác là khi chúng ta bắt đầu thanh tịnh hóa thân tâm, thì những ác nghiệp tồn đọng sẽ xuất hiện như một cơn sóng lớn để cuốn đi những nợ nần cũ.
Thật ra, khi bắt đầu nhận ra những chướng ngại nơi mình đã là một bước tiến không nhỏ, bởi vì chúng ta thường sống trong tháp ngà của lòng ái ngã, luôn tự hào về con người của mình, ít khi nhận thấy những khuyết điểm hay chướng ngại của chính mình. Nhiều khi, chính những chướng ngại gặp phải lại là một cơ duyên cho chúng ta thức tỉnh để rèn luyện bản thân cho mạnh mẽ hơn. còn nếu lúc nào cũng thuận buồm xuôi gió thì sẽ dễ dàng ngủ quên trong sự coi thường và tự mãn. Cuộc hành trình giác ngộ là một tiến trình quay về phản chiếu chính bản thân mình, khai phát tính giác ở dưới đáy những thấy biết cảm quan để nhận diện thực tướng của mọi sự. "Soi chiếu ngũ uẩn thấy thực tánh đều không", đó chính là trí Bát Nhã đưa người từ bờ mê sang bến giác. Trong quyển tự truyện, vị thiền sư nổi tiếng của Nhật Bản Soko Morinaga đã nói rằng: "Cuộc đời tu của tôi chỉ là một chuỗi nhận thức những tư tưởng sai lầm trước đây và là một tiến trình thấy biết cái ngu của mình".
Cái gì làm nhiễu loạn con người? Tùy theo tập khí, nghiệp lực, mỗi người đều phải đối phó những chướng ngại riêng, không kể xiết được, nhưng theo trong kinh, căn bản là có ba loại chướng ngại và bốn loại ma làm tổn hại công đức người tu nhiều nhất. Đó là ba chướng (phiền não chướng, nghiệp chướng, báo chướng) và bốn ma (ngũ ấm ma, phiền não ma, tử ma, thiên tử ma hay quỷ thần).
Nói về ba chướng, đó cũng là một tiến trình của nghiệp và nhân quả:
1- Phiền não chướng: là phiền não bắt nguồn từ căn bản tham, sân, si, mạn, nghi, ác kiến. Tham sân si còn được gọi là "tam độc" gây ra những hậu quả khôn lường nơi tâm và thân. Từ cội gốc ấy nẩy sinh ra vô số những trạng thái tâm lý khác gây phiền não với nhiều mức độ khác nhau (tùy phiền não) như bất tín, phóng dật, tán loạn, giải đãi, xung động (trạo cử), hôn trầm, bất chánh tri (không biết phân biệt phải trái), vô tàm vô quý (không biết xấu hổ và sám hối), phẫn hận, sầu não, xiểm hại, kiêu v.v...
2-
Nghiệp chướng: từ ý nghiệp phát sinh thân nghiệp và khẩu nghiệp và cứ thế luân
chuyển trong nghiệp. Nghiệp lực cuốn hút con người vào những tạo tác nhân quả,
suy nghĩ, nói năng, hành động như trong cơn mê, làm những điều gây tổn hại cho
chính mình và tha nhân mà không biết hay không cưỡng lại được. Công đức tu hành
hay đạo hạnh của một người tu chỉ trong phút chốc có thể tan thành mây khói, cũng
chỉ vì nghiệp chướng gây ra.
3-
Báo chướng: Nghiệp đời này đem quả báo đến trong đời sau hay trong chính hiện
kiếp, khiến con người phải chịu nhiều điều bất hạnh hay nghịch cảnh, những trở
ngại trong cuộc đời, tất cả đều do báo chướng mà ra.
Nói về ma, âm tiếng Phạn gọi là Ma
La, nước Tần dịch là Sát Giả, vì nó đoạt công đức và giết huệ mạng của người
tu. Đối với phàm phu chúng ta thì lấy sắc và tâm làm mạng căn, còn chư Phật thì
lấy trí tuệ Phật làm mạng căn. Việc của ác ma và việc của Phật là đối chọi
nhau. Việc của Phật là lục độ vạn hạnh, rộng độ chúng sanh, chuyển mê thành ngộ,
giải thoát phiền não. Còn Ma vương thì ngược lại, lấy việc phá hoại căn lành
khiến chúng sanh phải mãi luân chuyển trong sinh tử làm sự nghiệp. Bởi vậy vô
lượng chúng sanh còn chìm đắm trong bể khổ đều là dân của Ma vương. Nếu có ai
muốn thoát ly sinh tử, tu hành thanh tịnh thì quyền lực của ma bị đe doạ, nên
ma đến nhiễu loạn. Đức Phật xưa kia ngồi
thiền 49 ngày dưới cội cây Bồ Đề, đến khi giác ngộ viên mãn, nhập Đại quang
minh tạng thấu đạt tất cả các pháp thì Ma vương liền tìm đủ mọi cách để phá hoại,
nhưng sau đó cũng bị ngài hàng phục. Vì vậy trong con đường tu đến giác ngộ, hàng
ma cũng là một chặng phải vượt qua mới thành tựu đạo quả.
Ma có bốn loại:
1- Phiền não ma: là nội ma hay ma trong tâm. Phiền não ma cũng như phiền não chướng, khởi từ gốc rễ là tham sân si mạn nghi ác kiến, làm cho tâm chúng ta bị xung động bất an, việc tu hành gặp nhiều cản trở khó thành tựu.
2-
Ấm ma: tức năm uẩn hay năm ấm. Ấm là che lấp, uẩn là tích tụ. Ngũ ấm với sắc,
thọ, tưởng, hành thức là năm tập hợp tích tụ, che lấp tuệ mạng của chúng ta. Vì
sự chấp thân, chấp ngũ uẩn là thật, nên
ta thường bị lôi cuốn theo ngũ dục, tìm cách thỏa mãn dục vọng, gây tạo đủ mọi
nghiệp để rồi chịu khổ, không ra khỏi được vòng luân hồi sinh tử. Có thân là có
khổ, từ đó sinh ra những chướng ngại cản trở đường tu, nên ngũ uẩn cũng được gọi
là ma.
3- Tử ma: Có sinh là có tử - mạng sống con người chỉ trong hơi thở, có thể chấm dứt bất cứ lúc nào. Cái chết đến khiến mọi sự đều chấm dứt - tứ đại tan rã, thân mất, tuệ mạng cũng không còn, tất cả đều gián đoạn để chuyển qua những nhân duyên mới không biết đi về đâu. Chướng ngại đó gọi là tử ma.
4- Quỷ thần ma (hay thiên ma): Thiên ma chỉ cho ma vương Ba Tuần ở trên đỉnh tầng trời thứ 6 là Tha Hóa Tự Tại Thiên, tức cõi trời Dục giới. Thiên ma cai quản các cõi dục nên khi có ai tu hành thanh tịnh tới chỗ có định lực thì quyền lực của thiên ma bị rung động. Vì vậy, thiên ma thường đến quấy nhiễu những vị tu hành chân chính, tìm cách làm cho họ bị loạn tâm, thối chí, xa rời chánh đạo để rồi làm những điều không tốt, nhận lãnh hậu quả xấu về sau.
Trong bốn loại ma, ba loại ma trên là
việc thường và do tâm con người sinh ra, chỉ cần nhất tâm tọa thiền dùng sự tỉnh
giác và chánh niệm soi chiếu, thấy mọi sự là hư huyễn, sinh tử là giấc mộng, thì
có thể hàng phục được ma. Riêng loại ma
quỷ thần có năng lực siêu nhiên rất khó chế phục, có thể biến ra đủ mọi loại hình
tướng, hiện những cảnh sắc đắm nhiễm, khiến
con người dễ bị khuynh đảo. Muốn đối trị ma này cần phải dùng cả tự lực của thiền
định lẫn tha lực của chú và niệm Phật. Đại sư Trí Giả ở núi Thiên Thai bị ma vương
quấy phá biến thành cha mẹ quyến thuộc đến khuyến dụ, nhưng sư biết là ma, thấy
rõ tướng huyễn hóa, giữ tâm rỗng lặng, ma liền biến mất.
Chỉ Quán Tọa Thiền của đại sư Trí Giả nói về ma như sau:
Hoặc phát ra các âm thanh tốt xấu, các loại mùi thơm thúi, các vị ngon dở, các cảnh giới khổ vui đến tác động vào thân người đều là ma sự, hình tướng của chúng rất nhiều nay không nói hết, tóm lại, nếu tạo các loại ngũ trần làm não loạn người, làm mất pháp lành, sinh các phiền não thì đều là ma quân; vì phá hoại pháp bình đẳng của Phật, khiến sinh các sự chướng ngại về đạo pháp, như tham dục, ưu sầu, sân nhuế, ngủ nghỉ... như kệ trong kinh nói:
"Dục, ma quân thứ nhất
Ưu sầu là thứ hai
Đói khát quân thứ ba
Khát ái là thứ tư
Ngủ nghỉ quân thứ năm
Sợ hãi là thứ sáu
Nghi hối quân thứ bẩy
Sân nhuế là thứ tám
Lợi dưỡng hư là chín
Tự cao khinh người mười
Chúng quân như thế đó
Nhận chìm người xuất gia
Ta dùng trí lực thiền
Phá quân này của ngươi
Được thành Phật đạo rồi
Độ thoát cho mọi người."
Xem như thế, ta thấy phần lớn chúng
ta đều sống trong cảnh giới của ma, cảnh giới của sinh tử, ngũ dục, phiền não,
tàn hoại. Nhưng cảnh giới của Phật cũng có sẵn nơi chúng ta. Khi tâm ở trạng thái
rỗng lặng thanh tịnh, không vướng mắc nơi niệm khởi là ta đang ở trong cảnh giới
của Phật. Muốn xa lìa cảnh giới của ma, phải nhất tâm tu tập tọa thiền, thấy rõ
thực tướng Không trong mọi tướng, biết tất cả do vọng tưởng dựng lên đều là hư ảo,
huyễn hóa không thật, nên lúc ấy tâm như như bất động, thấy Phật không theo, thấy
ma cũng chẳng sợ, vì vậy trong nhà Thiền thường nói "gặp Phật giết Phật, gặp
ma giết ma".
Chúng ta thường nghe nói đến "kính
chiếu yêu" để trừ tà. Thuật phong thủy dùng gương treo nơi cửa hay ở một vài
nơi trong nhà, tin rằng sẽ đuổi được tà ma, bởi vì ma quỷ rất sợ gương chiếu vào
thấy hình tướng thật của chúng. Chúng ta những người theo Phật có thể dùng kính
chiếu yêu là Trí Tuệ để soi chiếu nội và ngoại ma. Nội ma tiêu trừ, thì ngoại
ma cũng bị hàng phục. Một thành trì vững chắc đến đâu, mà có nội ứng ở trong thì
kẻ địch ở ngoài sẽ xâm nhập vào được. Như chuyện ngài Ngộ Đạt là một bậc đại sư
đạo cao đức trọng, tu hành đến mười đời, mà chỉ trong một phút khởi tâm ngã mạn
khi thấy được vua tôn kính, hồn ma của Triệu Thố liền xâm nhập vào để báo ứng phục
thù cho mối hận năm xưa.
Đức Phật nói: "Chiến thắng trăm trận với kẻ địch không bằng chiến thắng chính mình." Khi gặp những điều trái ý nghịch lòng, hãy tự xét lại những ý nghĩ, nói năng và hành động đã làm, trước khi trách trời trách đất hay trách người. Tất cả những gì đến và đi đều do nhân duyên, nhân quả, không phải tự nhiên hay ngẫu nhiên được. Có tạo tác mới có nhân quả, còn không tạo tác thì nhân quả không kết thành được. Nếu không tìm thấy lỗi mình, thì cũng theo "Báo oán hạnh" như Tổ Bồ Đề Đạt Ma nói mà chấp nhận nghịch cảnh, bởi vì "Tuy không làm điều gì xấu, nhưng cũng bị báo ứng bởi những điều ác trong quá khứ. Không trời người nào thấy trước được khi nào đến lúc phải trả quả cho một nghiệp ác." Cũng có câu rằng: "Kẻ thù lớn nhất của ta chính là ta". Nội ma của sân si ngã mạn đã che mắt không cho ta thấy những khuyết điểm của mình, mà chỉ thấy khuyết điểm của người khác. Nếu không dùng kính chiếu yêu soi sáng chính mình, làm sao thấy kẻ thù lớn nhất chính là mình được?
Tuy nhiên, mặc dù ta chính là kẻ thù của mình, nhưng cũng chỉ có ta mới cứu được mình. "Nhất thiết do tâm tạo", Ma và Phật đều có sẵn nơi ta, nếu tâm ta hướng về đâu thì sẽ ở trong cảnh giới của nơi ấy. Sống trên đời không phải là dễ, có rất nhiều lúc ta cảm thấy chán nản, lo lắng, buồn phiền với những gì đang xẩy ra. Lúc ấy hãy nhớ rằng Phật bao giờ cũng là nơi an trú vững chắc nhất cho chúng ta, ở bất cứ thời điểm và hoàn cảnh nào. Tâm nguyện hướng về Phật sẽ đưa chúng ta vượt qua mọi quãng đường chông gai tưởng chừng như không qua khỏi. Quy y là trở về nương tựa nơi Phật, Pháp, Tăng, cũng là trở về nương tự nơi chính mình. Đã biết nơi chốn để trở về, sao ta còn mải tiếp tục lang thang như đám lục bình trôi nổi dật dờ từ kiếp này sang kiếp khác, theo sự điều khiển đầy tinh xảo của ma vương?
Ngọc Bảo
Tháng 7, mùa hè 2014
