Chén trà sen

(Qua áng hương trà – Vũ Hoàng Chương)

Hương hoa sen là những gì tinh túy nhất của trời đất tụ lại. Vì vậy, chè (trà) ướp sen là một vật phẩm quý giá, xưa kia chỉ dành cho những hàng vương tôn công tử và những gia đình quyền quý. Theo Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1720-1791) thì “cây sen mọc từ dưới bùn đen mà không ô nhiễm mùi bùn, được khí thơm trong của trời đất nên củ sen, tua sen, hoa, lá... đều là NHỮNG VỊ THUỐC HAY.”

Ở nước ta, không biết cây sen có tự bao giờ. Chỉ biết đâu đâu cũng thấy bạt ngàn hoa sen. Từ miền núi, trung du cho đến đồng bằng, nhiều nhất là ở Đồng Tháp Mười, vùng đồng trũng Hà Nam, Hưng Yên, Hải Phòng. Song tuyệt nhất vẫn là sen Hồ Tây, đặc biệt là vùng Đồng Trị, Thủy Sứ thuộc làng Tây Hồ (Quảng Bá). Bông sen nơi đây rất lớn, hương thơm ngát, mỗi bông cho từ 90-100 gạo sen. Những hạt gạo sen trắng tinh nằm trên những tua hoa thanh mảnh, mầu vàng rực.

Hoa sen thường nở vào lúc bình minh. Khi mặt trời còn chìm trong sương sớm, hoa hàm tiếu (ngậm cười) chờ đợi. Và khi những tia nắng đầu tiên bừng chiếu, hàng triệu đóa sen hồng hé nở tỏa hương ngây ngất cả một vùng trời. Đúng lúc ấy, những nông phu chống sào đẩy thuyền lướt trên mặt hồ, hai tay nâng niu từng cánh hoa nhẹ nhàng đặt vào khoang thuyền. Cho đến khi lòng thuyền đầy ắp hoa, họ chống sào cập bến, sen được đưa nhanh về nhà. Những cô thôn nữ với đôi tay trắng ngần, nuột nà, bàn tay trái ôm chặt đài hoa, bàn tay phải khéo léo đẩy nhẹ những ngón tay cho những hạt gạo (túi hương) rơi vào trong lòng chiếc lá sen lớn. Sau đó, dùng lạt buộc túm lại để nuôi hương.

Ướp chè sen là một nghề, hơn thế là một nghệ thuật lắm công phu, đòi hỏi ở người ướp sự nhẫn nại, đôi tay tinh tế và điệu nghệ. Đặc biệt, tâm hồn phải sạch trong, nhân hậu, thùy mị, đoan trang. Bởi hương sen rất cao quý, tinh khiết, một chút buị nhơ cũng làm vẩn đục hương hoa.

Trong nghệ thuật ướp trà sen, trà Mạn hảo được ưa chuộng nhất. Đó là trà Tuyết Sơn vùng mạn ngược Hà Giang mọc tự nhiên trên những dãy núi có độ cao từ 800 đến 1200m, quanh năm tuyết phủ. Để chống chọi với khí hậu khắc nghiệt, những búp trà phải gồng sức vươn lên đón nhận từng giọt nắng, từng tia sáng của mặt trời. Chính cuộc chống trả quyết liệt cho sự sinh tồn ấy đã tạo cho trà Tuyết Sơn một hương vị đặc biệt, trở thành đặc sản mà những người sành uống trà luôn luôn săn tìm, yêu thích. Họ trân trọng, nâng niu như một báu vật. Họ lựa chọn những búp trà non, những lá trà bánh tẻ. Cuống và lá trà già bị loại bỏ rồi rửa sạch, cho vào chõ đồ chín. Sau khi phơi khô, họ cho trà vào chum (vại), trên phủ một lớp lá chuối khô, ủ từ một đến hai năm cho trà phong hóa bớt chất chát, có độ xốp như giấy bản mà hương vị đặc trưng của trà vẫn lưu giữ.

Khi ướp, người ta trải một lớp trà rồi một lớp mỏng gạo sen, rồi lại một lớp trà, một lớp gạo sen. Cứ thế cho đến khi hết trà. Sau cùng, phủ một lớp giấy bản. Trà và gạo sen được chứa trong một chiếc “quả” (dùng để đựng cau và các lễ vật cưới xin). Thời gian ướp tùy thuộc vào độ ẩm của gạo sen nhiều hay ít, thường từ 18 đến 24 giờ. Sau đó, đem sàng để loại bỏ những hạt gạo sen. Trà đã sàng loại xong được cho vào một chiếc túi bằng giấy chống ẩm để giữ lấy cả hương sen lẫn hương trà rồi sấy cho đến khi cánh trà đã khô, hương sen quyện vào trà thì bỏ ra. Lại ướp một lần sen thứ hai, thứ ba, thậm chí thứ tư, thứ năm tùy thuộc vào sở thích của người uống trà đậm hay nhạt. Sen càng luyện vào cánh trà, càng ướp nhiều thì trà càng thơm. Trung bình, mỗi cân trà ướp cần từ 800 đến 1000 bông sen. Cho nên, không phải ngẫu nhiên, mỗi kg trà sen được đổi bằng 2-3 chỉ vàng mà người sành trà vẫn nao nức tìm mua bằng được.

Những sớm ban mai, những buổi chiều tà, gặp người tri kỷ, thủ thỉ tâm tình bên ấm trà sen hương đượm, có chốn bồng lai tiên cảnh nào bằng? Cái tinh túy của trà sen, cái hương thơm ngọt ngào, tinh khiết của nó sẽ làm cho hồn người thư thái, có thể tẩy được bụi trần, rửa được lòng tục. Người kén trà, trà cũng kén người. Những bậc chính nhân quân tử, những tao nhân mặc khách, những thiếu phụ thùy mị, đoan trang... mới có “duyên” gặp gỡ, thưởng thức tách trà sen. Đó là sự gặp gỡ, hòa hợp của những tư chất, tâm hồn trong sạch, thanh tao. Và kỳ lạ thay khi mỗi cánh trà, mỗi dòng hương là cả một dòng tinh túy của đất trời, của con người tụ lại.