TRÀ ĐẠO - Phùng Quân

19 Tháng Tám 201112:00 SA(Xem: 26011)



TRÀ ĐẠO


茶道

 

 tra_dao

 



Trà Đạo chính là sự sùng bái được thể hiện nơi lòng yêu kính vẻ đẹp tuyệt đối vượt lên trên tất cả những phiền toái của đời sống. Trà Đạo biểu hiện sự thanh khiết cũng như hòa hợp kỳ diệu tuyệt cùng nơi lòng nhân ái. Trà Đạo còn là một thứ lãng mạn tính của một giai cấp trong xã hội, cũng chính vì cuộc đời là một cái gì bất toàn thiện cho nên Trà Đạo còn được xem như một phương thức khả dĩ hoàn thiện được những gì còn bất khả trên cõi đời này.


Trà Đạo là một cung cách uống trà đã được lý tưởng hóa, Trà Đạo còn là một thứ tôn giáo về nghệ thuật sống. Chén trà được xem như một lời tạ lỗi đối với sự trong sáng và thuần khiết, là một trách vụ thiêng liêng trong đó con người xem như được dự phần vào công việc khám phá Chân Thiện Mỹ. Nơi uống trà có thể xem như một ốc đảo giữa sa mạc hoang vắng, nơi mà người lữ hành mệt mỏi có thể bắt gặp được dòng suối và sự trong mát tinh khiết đó được thưởng thức và điểm tô với tất cả nghệ thuật. Những nghi thức nơi Trà Đạo được xem như một vở kịch mà trong đó những tình tiết được thêu dệt chung quanh Trà, Hoa và Tranh.


 

Những cung cách trong nghi thức trà đạo đã được bắt nguồn và đạt đến chỗ cực thịnh nhờ một nhà trà đạo nổi tiếng Sen no Rikyu (千利休)vào thế kỷ 16 dưới triều đại Taiko Hideyoshi.



tea_house-content Một buổi trà đạo thường được tổ chức tại một căn nhà nhỏ gọi là sukiya (数寄屋), căn sukiya này không lớn hơn một mái nhà tranh. Căn sukiya đầu tiên này đã được thiết trí bởi Rikyu. Sukiya thường gồm có một căn phòng chính dùng làm nơi uống trà, sự trù tính cho một căn phòng như vậy thường không quá năm người. Một căn phòng khác gọi là mizu-ya (水屋) là nơi dùng để sắp đặt những dụng cụ pha trà, kế đến là một căn phòng đợi gọi là machiai (待ち合い), nơi dành cho khách đến thăm ngồi đợi trước khi được mời vào trong trà thất sukiya. Phòng đợi machiai này được nối liền với trà thất sukiya bằng một lối đi nhỏ tên gọi là roji (路地). Căn trà thất sukiya này bé nhỏ hơn bất cứ một căn nhà Nhật bé nhỏ nào, trong khi mà những chất liệu được dùng vào việc thiết trí căn trà thất thì dường như có ý muốn nói lên sự thanh khiết và thư thái tuyệt cùng rằng nơi đây đã được gạn lọc kỹ càng. Cũng chính bởi vì tính cách hết sức đơn giản và bình dị nơi cách bài trí mà căn trà thất sukiya này hiện ra với một vẻ thật hoang sơ. Nhưng chúng ta cũng cần biết thêm rằng chính những chi tiết nơi sukiya đã được điểm tô với tất cả nghệ thuật tinh vi và tỉ mỉ mà đôi khi còn tốn nhiều công phu hơn cả sự thiết trí dành cho bất cứ một căn nhà to lớn nào khác ngay cả đến những nơi đền miếu. Tuy nhiên những buổi trà đạo không nhất thiết cứ phải được tổ chức tại sukiya. Một đôi khi người ta vẫn thường hay tổ chức trà đạo ngay tại những phòng khách lớn được bài trí cực kỳ lộng lẫy và mỹ thuật, nhưng cũng chính bởi vì Rikyu đã từng căn dặn và mong mỏi mọi người nên luôn ý thức về tính cách cao cả nơi tinh thần, giá trị trong sáng của trà đạo cùng lòng yêu mến vẻ bình dị và sự thuần khiết của thiên nhiên nên đã lập ra sukiya. Có một điều làm mọi người phải ngac nhiên và thích thú là chính nơi cửa ra vào trà thất sukiya là một khung cửa ra vào rất nhỏ gọi là nijiri-guchi (躙り口), bề cao ước chừng chỉ độ non một thước tây. Khách đến uống trà tất cả đều phải cúi khom người khi bước qua khung cửa hẹp này trước khi có thể vào đến nơi trà thất. Đây là một thủ tục chung cho tất cả mọi người không phân biệt sang hèn, nó còn đượm ý muốn nhắc nhở và khắc sâu vào lòng khiêm tốn nơi mọi người.

 


Trà đạo được tổ chức vào rất nhiều trường hợp khác nhau nhưng lẽ dĩ nhiên trà đạo sẽ được tổ chức một khi có sự yêu cầu của một người khách nào đó muốn được thưởng thức hương vị và nghi thức khi nhấc chén trà với những người bạn cùng một tâm hướng mang nặng lòng yêu mến nghệ thuật cao quí này. Tuy thế tùy theo tính cách biến đổi nơi không gian và thời gian trà đạo đã được phân loại thành bẩy hình thức như sau:



Shogo no saji (正午の茶事)- buổi trà đạo vào lúc trưa, đây là một buổi trà đạo có nghi thức thông thường được bắt đầu với một bữa ăn đơn giản. Buổi lễ được bắt đầu sau lúc trưa, khách sẽ được mời đến lúc 11g30 và sẽ ở lại đây cho đến khoảng 4g chiều. Trong những buổi trà đạo này thường đều được bắt đầu bằng một bữa ăn nhẹ đơn giản, lý do dễ hiểu bởi vì tính chất đặc biệt của loại trà đem dùng. Chất trà này được gọi là matcha (抹茶), một loại trà xay thành bột, lá trà đã được tước sạch hết gân lá sau đó được nghiền nát trong một cối đá, vị trà rất mạnh do đó nếu không có bữa ăn đơn giản trước khi uống trà có thể sẽ làm dạ dày khó chịu nhất là khi trà lại được pha với nồng độ đậm đặc.


Akatsuki no chanoyu (暁きの茶の湯)- Buổi trà đạo lúc bình minh, những buổi trà đạo như thế này thường được tổ chức vào lúc sang tinh mơ khi mặt trời chưa ló dạng, còn được gọi là Zangetsu (残月) hay lúc trăng tàn, bởi vì khi đó mặt trăng vẫn còn ẩn hiện trên bầu trời chưa sáng rõ. Một lần uống trà như thế thường không kéo dài đến quá 6g sáng.



Yobanashi no chanoyu (夜話の茶の湯)- Buổi trà đạo lúc xế chiều, được tổ chức khi có một người nào muốn tiêu khiển hết cả buổi chiều với bạn bè. Thường bắt đầu vào khoảng 6g chiều và mọi người có thể ở lại đến bao lâu tùy ý, bởi vì sau đó không còn một buổi lễ nào nữa. Chữ yobanashi nguyên nghĩa đã có ý nói rằng hãy cùng nhau tiêu dao hết cả buổi chiều với tâm hồn thư thái nhất.



Asa no chanoyu (朝の茶の湯)- Buổi trà đạo lúc buổi sáng, vào những ngày oi bức buổi trà đạo như thế này thường được tổ chức. Đó là thời khắc thích hợp nhất cho tất cả mọi người vì ngoài trời khi ấy còn đang mát, mọi người cùng nhau hội họp vào khoảng 6g sáng.



Hango no chanoyu (はんごの茶の湯) - Buổi trà đạo sau bữa cơm tối, không một bữa ăn nào được dọn thêm ra ngoại trừ trà và bánh ngọt. Những buổi trà đạo tương tự có thể được tổ chức vào bất cứ lúc nào trong ngày, ngay lúc sáng sớm hay gặp lúc xế trưa.



Atomi no chanoyu (あみの茶の湯) - Đây là trường hợp khi một người được mời đến thăm trà phòng, sau khi vài vị cao niên hoặc khách đặc biệt đã vừa dùng trà xong.


Rinjin chanoyu (臨時茶の湯) - Thiên nhiên đối với người Nhật quả là một liên hệ lớn lao. Vào những hôm trăng sáng hay ngoài trời đang mưa tuyết hoặc vào những dịp hội hoa, những buổi trà đạo thường được tổ chức bất định kỳ.



Đó là bẩy loại nghi lễ chính về trà đạo, tuy nhiên thêm vào đó còn có những buổi trà đạo được tổ chức tùy theo sự thay đổi của tiết mùa. Những buổi trà đạo này được gọi là Kuchikiri no saji (口切の茶事), thí dụ như một buổi trà đạo được tổ chức vào mùa thu khi mà nguyên liệu trà được hái và ướp từ suốt mùa xuân đem ra dùng lần đầu tiên, đây là một trong những buổi lễ quan trọng nhất về trà đạo.



tea_ceremony Trong gia đình nội trợ là công việc của người đàn bà nhưng trong nghi thức trà đạo thì khác, chức vụ của người đàn ông có phần quan trọng hơn. Người vợ thường ngồi bên cạnh và phụ giúp những công việc được hướng dẫn bởi người chồng. Khách được mời đến trước hết sẽ cùng nhau ngồi đợi trong một căn phòng nhỏ machiai và chính trong căn phòng đợi này quan khách sẽ tự phân ngôi thứ, một người khách danh dự sẽ được chọn lựa. Khách danh dự được gọi là shoukyaku (正客) thường là người có địa vị cao trong xã hội, tiếp tục như thế cho đến người cuối cùng. Tsumekyaku (つめ客), là người khách cuối cùng và cũng là một người rất am tường về nghệ thuật trà đạo. Sau khi mọi công việc nơi trà phòng cũng như dụng cụ pha trà đã được sửa soạn tươm tất, chủ nhân bước sang phòng đợi và chào tất cả quan khách qua cái cúi đầu thật yên lặng. Cái chào nghênh đón này gọi là mukaetsuke (迎えつけ). Sau đó khách sẽ lần lượt bước sang nơi uống trà qua khung cửa nhỏ nijiri-guchi theo thứ tự đã được sắp xếp, khách sẽ di chuyển dưới hình thức lê người trên hai đầu gối. Sau khi mọi người đã an vị chủ nhân xuất hiện và trao đổi lời chào hỏi với từng người.



Tùy theo ý nghĩa của buổi trà đạo đó, nếu là shogo no saji thì trước khi nghi thức trà đạo bắt đầu thường có những bữa ăn được dọn ra, còn thông thường là bánh ngọt. Bánh ngọt được mang đến mời khách trong những chiếc đĩa bằng gỗ, với những chiếc nĩa đặc biệt vót bằng tre có hình dáng như một chiếc tăm lớn. Khách sẽ đặt bánh ngọt trên một mảnh giấy ăn nhỏ đặc biệt gọi là kaishi (懐紙), dùng chiếc tăm xắn bánh ra từng miếng nhỏ khi ăn. Sau khi dùng xong bánh ngọt, những chiếc tăm này có thể được gói lại và mang về nhà. Khi thủ tục trà đạo bắt đầu, người khách đầu tiên sẽ cầm lấy một tấm lụa nhỏ gọi là fukusa (袱紗). Với tấm fukusa trong lòng bàn tay trái, khách đặt chén trà lên đó với bàn tay phải, sau khi cúi đầu chào người bên cạnh và nói: Osaki-ni (お先), xin phép được dùng trước. Khách xoay chén trà một lần về phía bên trái, uống ba ngụm và nhấp thêm một nửa, sau đó khách đặt tấm khăn fukusa xuống chiếu, lau mép chén với giấy kaishi và chuyển chén trà sang người bên cạnh. Tất cả mọi người sẽ cùng uống trà theo cùng một cung cách như trên. Người cuối cùng sau khi dùng trà xong sẽ đặt trả chén trà để chủ nhân sau đó sẽ tiếp đến tuần trà thứ nhì. Mọi người khi uống trà đều nhìn ngắm chén trà một cách say mê, họ thường hỏi nhau về nguồn gốc và lịch sử của chén trà đó. Nhìn ngắm những chi tiết điểm tô nơi chén trà một cách cung kính và say mê là thói quen của những người sành điệu. Những nghi thức và cung cách thể hiện nơi trà đạo được xây dựng trên những kinh nghiệm dài lâu trải hàng bao thế kỷ đã trở thành một thứ tiền lệ khó thể bỏ quên. Sự bình dị và khiêm cung cùng những cảm xúc thành thật là một phần chủ yếu không thể thiếu và cũng là những nét độc đáo trong nghệ thuật trà đạo.



Không một màu sắc nào được phép pha loãng thanh âm của không gian đó, không một tiếng động nào được phép làm sai lạc tiết tấu của từng cảnh vật, không một động tác nào được phép gò ép trên sự hài hòa tuyệt cùng đó, không một ngôn ngữ nào được phép phá tan sự thuần nhất của ngoại vật. Mọi cung cách phải được thể hiện một cách thật đơn giản, khiêm tốn và tự nhiên. Đó là tất cả những gì hướng đến Trà Đạo: một nghi thức uống trà đã được lý tưởng hóa đến mức tận cùng, một thứ lãng mạn tính của một giai cấp tiêu dao trong xã hội, và đã gần như trở thành một thứ tôn giáo về nghệ thuật sống luôn đề cao lòng yêu mến sự thuần khiết của thiên nhiên và dự phần vào trách vụ vô cùng thiêng liêng và cao quí là duy trì và khám phá những nét Chân Thiện Mỹ trên cõi đời này.


 Phỏng theo tài liệu của YWCA



PHÙNG QUÂN


Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
Mục Đồng