Du Ký Sarashina
LỜI GIỚI THIỆU
Cũng cùng năm 1687 ông lại lên đường ghi
lại tập ký sự “Du Ký Của Nắm
Xương Phong Trần “ là tập du ký viết sau
những năm đau đớn hỗn loạn và cũng là lúc Bashõ đang đi tìm cái bản chất thiên
nhiên của chính mình . Vì thế ” Tập Ký Sự Trong Tay Nải “ cho thấy hình như ông đã thành công trong việc giữ chính con người nghệ sĩ của mình
tách khỏi vật chấtquanh ông. Cũng cùng năm 1687 , Bashõ làm một cuộc “du
hành ngắn đến đền Kashima” trước khi “hành
trình đến làng Sarashina .
Tuy cả hai tập ông viết rất nhiều về chuyến du hành nhưng hình như đó chỉ là khởi sự vì sau này ông lại trở lại Suma năm 1688 vào mùa xuân. Những gì ông viết về Suma tuy chỉ có giá trị riêng biệt nhưng những lời thơ tuyệt đẹp và những câu văn về hành trình dường như đã có lúc tác giả tìm thấy phong cách trưởng thành đã đóng góp như những bực thang cho hành trình của cuộc đời ông.
GIÓ MÙA THU tràn ngập làm cảm giác tôi sao xuyến mơ
ước được thấy trăng tròn nhô cao trên ngọn núi Obasute . Ngày xưa dân làng Sarashina đem những bà mẹ
già lên đỉnh núi lởm chởm này bỏ đó cho chết giữa những tảng đá.
Bây giờ tôi thấy mặt người
Mặt Bà già bị bỏ rơi một mình
trăng kia là bạn đồng hành
Dùng dằng tôi hãy còn đây
Đêm trăng mười sáu xứ này
là xứ Sarashina
Etsujin là môn sinh của tôi cũng có cùng ước muốn như tôi nên được một gia nhân của người bạn là Kakei đưa đến nhập bọn .
Con đường Kiso rất nguy hiểm , ngoằn ngoèo qua những triền núi dốc ngược . Chúng tôi cố gắng nâng đỡ nhau mà vì thiếu kinh nghiệm leo núi phần bối rối sợ hãi nên gây bao nhiêu là sơ suất , nhưng từ những sai lầm đó đem lại giây phút vui đùa cho chúng tôi can đảm tiếp tục.
Trên đường đi chúng tôi gặp một nhà sư già tuổi ngoài sáu mươi , mang một
túi chĩu nặng trên lưng , bước thất thểu thở không ra hơi nhưng bộ mặt khắc khổ
đầy cương quyết . Vì tâm từ bi người bạn
đồng hành của tôi nhấc cái gánh nặng ra khỏi vai ông và đặt lên con ngựa của
tôi đang cưỡi , thành ra tôi ngồi ngất ngưỡng trên một đống đồ đạc chồng chất .
Núi này đến núi nọ liên tục hiện ra trước mắt tôi . Nhìn xuống dốc vực dựng
thẳng đứng bên trái dưới sâu hàng trăm thước là con sông đang chảy siết làm
ruột gan tôi sôi sục lên theo mỗi bước chân của con ngựa . Khi thì đi ngang
Kakehashi , Nezame cùng những nơi nguy hiểm khác , rồi len vào các đường mòn
hẹp lượn vòng càng lúc càng lên cao cho đến khi chúng tôi đi xuyên qua làn mây
dầy đặc . Choáng váng sợ hãi với độ cao khi ngồi ngất ngểu trên lưng ngựa, tôi
leo xuống và đi bộ trên đôi chân mềm nhũn.
Thế rồi tên gia nhân không biết sợ là gì , hắn leo lên ngựa và bắt đầu ngủ gục nhiều lần đôi khi suýt ngã nhào xuống vực . Mỗi một cái gục của hắn lại làm tôi kinh hãi . Nghĩ đi nghĩ lại tôi nhận thấy mỗi chúng ta cũng như người giúp việc này , chúng ta u mê lội qua thủy triều chuyển hướng không ngừng trong thế giới bão bùng đầy hiểm nguy . Và Phật nhìn thấy chúng ta lặn lội trong những ngọn thủy triều đó cũng như chúng ta nhìn thấy người giúp việc ngủ gục trên lưng ngựa .
***
Đêm đến chúng tôi tìm được phòng nghỉ ngơi trong một căn nhà của một vị
tăng nghèo , tôi thắp ngọn đèn lên lấy bút lông và nghiên mực ra . Mân mê đôi
lông mày cố nhớ lại phong cảnh đi qua sáng nay và những bài thơ tôi làm suốt
dọc đường . Vị sư thấy vậy tưởng tôi khổ
sở mệt mỏi vì hành trình nên yêu cầu tôi nên tin vào năng lực kỳ bí của câu
niệm Phật , đó là kinh nghiệm mầu nhiệm trong những cuộc hành trình thời còn
trẻ của người . Chẳng may bị cắt ngang dòng tư tưởng tôi mất cảm hứng .
Ngay lúc ấy ánh trăng bạc xuyên kẽ lá rọi qua những khe nứt trên tường sáng cả một góc phòng . Từ đàng xa tôi nghe tiếng người làng đánh mõ và la hét om xòm để đuổi nai , tự nhiên nỗi cô đơn của mùa thu tràn ngập xâm chiếm tôi.
Trong mùa giá lạnh trên non
Chùa nghèo , ấm sắt nỉ non khóc ròng
Tôi đề nghị uống rượu dưới ánh trăng, và lập tức chủ nhân mang chén ra.
Những chén này quá lớn nên trông không thanh nhã, lại còn có một đường viền
sơn vàng chóe lòe loẹt. Dân tỉnh thành lịch lãm không bao giờ
dùng những thứ này. Nhưng ở nơi đồng nội
xa xôi này chúng tôi lại rất thích và nghĩ những chén này còn quí hơn chén vàng
chén ngọc của người giầu sang.
Trong lữ quán , dưới ánh trăng
vẩy sơn họa một bức tranh treo tường
Qua cầu Kakelashi –
giây nho bám chặt cũng vì muốn leo
như giây trường xuân đu đeo
Qua cầu lúc lắc đong đưa
giây leo vẫn bám đong đưa trên cầu
như đời người cố bám vào
Ngày xưa buôn bán đổi trao
Ngựa xưa – thú vật qua cầu trước tiên
Etsujin viết :
Nửa đường khi vượt qua cầu
Mắt nào dám chớp xóa mau sương mù
Tôi viết:
Dùng dằng tôi hãy còn đây
Đêm trăng mười sáu nơi này
là Sarashina
Etsujin viết :
Ba ngày mây vắng trời trong
Ba lần tôi thấy ánh trăng sáng ngời
Tôi viết
Mảnh mai , ôi thật mảnh mai
vàng vàng hoa nhỏ nghiêng dài dưới sương
Cải kia mới thật là cay
Gió thu sao rát lưỡi này gió ơi.
Kìa là hạt dẻ núi Kiso
Làm quà kỷ niệm gởi cho tỉnh thành.
Cùng nhau bái biệt tạ từ
Ra đi ta đến Kiso thu này.
Hành trình đến tự Kiso
Chán chường mệt mỏi ta chừ ngắm trăng
Bài thơ viết ở chùa Zenkõ :
Bốn Phái Bốn Cửa góp gom
Sáng trăng rực rỡ chỉ còn một thôi .(26)
Núi Asami nổi dậy bão bùng,
Tắm tôi đá sỏi gió tung mịt mùng
--------------
CHÚ THÍCH:
(26) Bốn môn phái theo đạo Phật là Thiên Thai , Tịnh Độ , Thiền và Lâm Tế
