Lời mở đầu
Yêu thơ và thích hợp đường lối tu thiền nên khi bắt đầu tìm hiểu thiền
của Nhật Bản tôi đọc Bashõ và vô cùng mẫn cảm theo từng bước du hành gian lao mà suốt cả đời trong mỗi hơi thở ông
đã đi theo những lôi cuốn hấp dẫn bên ngoài mong tìm được giải thoát khổ đau
sinh tử . Những đoản văn và hài cú nói
lên đoạn đời phấn đấu và chính suy tư về vũ trụ huyền bí giúp ông nhận ra điều
mơ ước vĩnh cửu trong thế giới tạm bợ quanh ông .
Tôi ao ước được chia xẻ cùng những ai yêu thơ và hợp với đường lối Thiền Phật Giáo về cuộc đời một thi sĩ thiền giã xả ngã đi tìm giải đáp cho nỗi khắc khoải của con người muốn giải thoát khổ đau .
Dịch
thơ ngoại ngữ có thể gây hiểu lầm , dịch thơ của các thi sĩ thiền giả thanh thoát là một phạm thượng nhưng tôi cố gắng tìm vần tìm tiếng
mang ý hài cú ra thơ Việt Nam cố không làm mất ý chính của tác giả . Xin Người đã khuất tha thứ cho những lỗi lầm và
xin bạn đọc tha thứ cho tâm ý chân thành của người phỏng dịch . Rất mong được
học hỏi từ những bậc trưởng thượng thông thạo Nhật ngữ có nhiều kinh nghiệm trong
văn chương thơ phú .
Mỗi một xứ có âm luật thơ riêng biệt đặc thù của xứ đó. Hài cú là đặc thù của xứ hoa Anh Đào , là thể thơ tượng trưng cho văn hóa Nhật bản mà thế giới biết nhiều qua thơ của các thiền sư hay thiền giả danh tiếng như Ryokan , Hakuin , Bashõ Masuõ, Kobayashi Isaa.
Hài cú gồm ba dòng 17 chữ : câu thứ nhất 5 chữ , thứ hai 7 chữ và thứ ba 5 chữ . Hài cú không cần cùng vận miễn sao trong một bài hài cú có một chữ nói về một
trong bốn mùa. Như chữ tuyết là mùa đông , anh đào là mùa xuân biển là mùa hè hay lá vàng là mùa thu .
Bashõ gửi gấm súc cảm qua hài cú những khi cô đơn, buồn vui , đau khổ , già yếu , nhiều chủ đề
liên hệ với tập tục kể cả nhân cách hóa đời sống muôn thú .
Nesting White stork
Glimpsed through the leaves of
a blossoming cherry
Cò trắng làm tổ trên cây
lén qua cành lá nhìn ngây anh đào
Sự khai mở này cảm thọ sâu xa đời sống tuy thoáng qua mau nhưng vô cùng quí giá như thế nào .
Hài cú của Bashõ sáng tạo khi ông loanh quanh tiếp súc với cuộc đời và mọi hoàn cảnh trong bốn mùa ẩn hiện giá trị như một áng văn về thiền .
Như Suzuki viết : hài cú có phải là thể thơ Phật giáo chăng ? thật ra gốc của hài cú là Phật giáo .
Hài cú là những chữ ngắn gọn không kể tả dài dòng nhận thức và viết ra như đối cảnh không tâm của nhà thiền vì thế khó mà dịch rõ nghĩa cho người đọc hiểu thẳng . Mà người đọc phải tự suy và tự hiểu qua kinh nghiệm thiền .
Suốt tám năm lang thang du hành sáng tác hơn 650 hài cú bày tỏ cảm nhận sự phối hợp của Trời và Đất luân chuyển trong bốn mùa , ông viết ra những ẩn dụ của thiên nhiên và kinh nghiệm tập quán đời thường với tâm rỗng lặng hoàn toàn sáng suốt , thanh thoát đầy thiền vị .
Thiên hương Chu Kim Hải
