Lời giới thiệu: Tôi có một người bạn khá thân cùng tuổi, học cùng trường Nhật Ngữ vào khoảng năm 1972, tôi thân với hắn là vì hắn “chịu” nghe tôi nói, ít khi “phản luận” nhiều khi lý luận của tôi lúc đó ngang phè như cua. Hắn thường rủ tôi tới nhà để nghe tôi nói và... làm “mồi” cho tôi nhậu. Dạo đó, thỉnh thoảng hắn có cho tôi đọc một vài bài thơ và một vài bài viết về ý tưởng của hắn về đất nước, về quê hương, tôi chỉ nghe cho có chuyện. Tháng 4/1975, “giặc từ miền Bắc vô đây, bàn tay chém giết đồng bào”, hắn rời Nhật sang định cư ở Mỹ. Năm 1980, tôi gặp lại hắn tại Hoa Kỳ vì sinh hoạt trong cùng tổ chức Người Việt Tự Do. Năm 1983 vì một vài lý do khách quan tôi mất liên lạc với N. từ đó. Tôi chỉ biết tin hắn qua một tên anh họ “phốp pháp” mà trong nhóm sinh viên du học Nhật Bản của tôi thời đó người nào cũng biết là Phước mập: “Ê Khuê, chụp với tao tấm hình về để cho thằng N. biết mày hình dạng ra sao? hay “Thằng N. hỏi thăm mày hoài”. Tôi chỉ biết vậy và không hỏi thêm.
Tháng 3 năm ngoái, tôi có dịp sang Mỹ và nhất định phải gặp cho được hắn, tôi mãn nguyện sau cái đêm ngất ngư với hắn tại nhà vì thấy nó nói nhiều hơn trước.
---------
Nghe tin nữ ca sĩ Quỳnh Giao mất, tôi đã viết đâu đó trong mail gửi cho bạn
bè: Có thể có người hợp hay không hợp nhưng Quỳnh Giao là một trong những ca sĩ
chuẩn nhất của miền Nam Việt Nam. Tôi bồi hồi nhớ lại:
Năm 1970, lúc còn học lớp luyện thi Tú Tài của thầy Phạm Huy Ngà và Vũ Bảo Ấu tại trường Thăng Long, tôi đã học chung lớp với một cô có tên Vân Quỳnh, trong ban nhạc Mây Bốn Phương gồm 4 người là Quỳnh Giao, Vân Quỳnh, Vân Khanh và Vân Hòa. Tôi thích ban Bốn Phương với những bài hát chia rất nhiều bè có tính cách chuyên nghiệp như bài Lữ Hành của nhạc sĩ Phạm Duy trong băng nhạc Jo Marcel.
https://www.youtube.com/watch?v=Vs9anPP1Rbc
Sau này, tôi biết cô Quỳnh này là em gái của nữ ca sĩ Quỳnh Giao. Cô Quỳnh này
chắc cũng chẳng biết tôi là ai vì lớp luyện thi có cả hơn trăm mạng.
Năm 1983, trong ngày lễ ra mắt cùa em gái tôi sau khi lấy chồng ở bên Mỹ,
không có tôi nhưng có bố mẹ tôi. Đem hình về cho tôi xem thì tôi nhận ra được
ca sĩ Quỳnh Giao vợ của kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa. Tôi hỏi bố tôi: “bố có
biết ca sĩ Quỳnh Giao này không?”, bố tôi cho biết có nghe tên, chắc là có gặp.
Sở dĩ bố tôi nói thế là vì dạo thập niên 1960, ông là chủ sự phòng nhân viên của
đài phát thanh Saigon, thường tiếp xúc để sắp xếp cho các ca sĩ hát.
v.v.....
---------
Tôi định viết một bài về nữ ca sĩ khả ái này nhưng hôm nay N. gửi tôi bài viết dưới đây, đã nói hộ tất cả những điều tôi muốn nói. Không dài giòng, xin trân trọng mời mọi người đi vào bài viết của Nguyễn Hữu Nghiêm, thằng bạn ít nói. Tôi hơi ngạc nhiên vì chẳng bao giờ nghe N. nói về âm nhạc cả.
Vũ Đăng Khuê
Để tưởng nhớ một vì sao
Tối hôm đó như lệ thường, sau khi đọc một số điện thư, viết vài thư cần thiết, tôi vào tờ báo mạng quen thuộc để đọc tin tức, và một số bài viết thường xuyên trên báo. Sau khi lướt qua các mục tin tức thế giới, Hoa kỳ …thấy không có gì khác lạ, tương tự như những tin tức trong một tờ báo Mỹ địa phương mà tôi đã đọc hồi sáng, tôi vội tìm sang phần tin Cộng đồng xem có gì đặc biệt. Bỗng một hàng tin đập vào mắt khiến tôi không khỏi sửng sốt, bàng hoàng: Nghệ sĩ Qưỳnh Giao qua đời, hưởng thọ 68 tuổi. Mở tin ra đọc, tôi mới biết là thời gian qua chị bị lâm trọng bệnh và mới qua đời buổi sáng ngày hôm đó. Đã khá lâu không thấy bài của chị đăng trên báo, tôi cứ tưởng là chị bị bận một số công việc nên không có thì giờ để viết bài. Nào ngờ…
Thú thật, tôi không phải là một trong những người mến chuộng giọng hát của chị. Đó là giọng ca truyền cảm, rất sang cả, quí phái. Giọng hát của chị cũng như các bản nhạc chị trình bày rất kén chọn người nghe mà tôi lại không phải trong thành phần được kén chọn đó. Với tôi, tiếng hát của Khánh Ly, Lệ Thu, Duy Trác, Sĩ Phú …lúc xưa và Ngọc Lan, Quang Dũng…. sau này với các bản tình ca của Trịnh công Sơn, Vũ thành An, Ngô thụy Miên… vẫn là những tiếng hát thấm đẫm vào tâm hồn của tôi hơn. Tuy nhiên tôi mến mộ chị ở lĩnh vực khác. Cách nay khoảng mười năm, tình cờ một hôm khi đọc báo Người Việt, tôi thấy có một bài viết về một đề tài văn học , tác giả ký tên là Quỳnh Giao. Tò mò tôi mở ra đọc thử. Bài viết khá công phu, tác giả có một kiến thức về văn học Việt Nam khá uyên bác, thâm sâu. Khi đó tôi thắc mắc trong lòng: Quỳnh Giao có phải là nữ ca sĩ Quỳnh Giao? Vì theo sự hiểu biết hạn hẹp của tôi thì từ truớc đến giờ người nữ ca sĩ này có bao giờ viết lách gì. Rồi tôi tiếp tục đọc tiếp thêm mấy bài viết sau đó. Những bài này thì tác giả viết về đề tài âm nhạc. Khi đó thì tôi khẳng định tác giả Quỳnh Giao chính là ca sĩ Quỳnh Giao. Thế rồi từ đó tôi thường xuyên đọc các bài viết của chị .
Bằng bút pháp điêu luyện, trong sáng, nhẹ nhàng với những nhận xét hết sức tinh tế và mẩn cảm, tác giả đã mở cánh cửa cho chúng ta cảm thấu cái hay, cái độc đáo của các ca sĩ, nhạc sĩ nổi tiếng một thời ở miền Nam tự do thân yêu. Những bài viết theo cảm nghĩ của tôi, được viết từ sự xúc cảm chân thành, bởi sự rung động của con tim trước cái đẹp của nghệ thuật âm nhạc, nên rất sống động, hấp dẫn người đọc, chứ không phải như một bài biên khảo khô khan, nặng nề. Qua những cảm nhận của tác giả cho chúng ta thấy, tác giả nghe nhạc không chỉ bằng đôi tai thẩm âm lão luyện của mình mà còn hoà nhập con tim của mình vào tiếng hát và bài nhạc. Cũng chính nhờ những bài viết này mà một kẻ dốt đặc về âm nhạc như tôi đã hiểu biết được đôi chút về lĩnh vực này. Trước đây khi nghe ca sĩ trình bày một bản nhạc mà mình ưa thích, tôi thấy hay nhưng không biết giải thích hay ở chỗ nào. Bây giờ nhờ tác giả mà cánh cửa vô minh của tôi đã phần nào được khai mở. Đối với tôi đó là một vui sướng, một hạnh phúc thật tuyệt vời.
Hãy đọc một đoạn chị viết về nữ ca sĩ Thái Thanh:” Thái Thanh có sự bén nhạy thiên phú để hát mạch lạc từng câu từng chữ, với âm sắc hoàn toàn Việt Nam. Cái “hồn Việt” chúng ta nói đến trong tiếng hát của bà được bắt gặp trước tiên ở cách hát cho rõ lời. Cũng vì vậy, đòi Thái Thanh hát nhạc ngoại quốc là chưa bắt được cái “thần” của bà. Thái Thanh là người hoàn toàn Việt Nam từ cốt tủy. Và hát hay nhất các ca khúc về mẹ. “Bà mẹ Gio Linh” của Phạm Duy không thể nào sống mãi trong chúng ta, dù chiến tranh đã tàn, nếu không có cách diễn tả của Thái Thanh, “Giọt mưa trên lá” cũng thế. “Tình ca” cũng vậy. Ngay trong tiếng nức nở về tình yêu và chinh chiến, từ “Buồn tàn thu” xa xưa đến “Kỷ vật cho em” hay “Bài hương ca vô tận” về sau, Thái Thanh vẫn làm chúng ta rùng mình không vì nỗi lòng thiếu nữ mà là tâm tư của thiếu phụ…”
Hay về nhạc sĩ Phạm đình Chương :” …..Phạm Đình Chương không đi theo đám đông mà tự tạo một thế giới âm thanh riêng, ông không viết cho thị hiếu quần chúng hay trào lưu của xã hội. Ông mở ra trào lưu riêng. Phạm Đình Chương chỉ biết buồn và viết nhạc buồn khi viết về tình yêu.
Ngoài Quang Dũng với các thính giả miền Nam, nhiều thi sĩ thực ra có món nợ với Phạm Đình Chương khi ông phả thơ của họ vào cõi nhạc để đọng mãi trong hồn người. Nhiều người yêu nhạc đã tìm đến thơ cũng nhờ thanh âm Phạm Đình Chương. Ông nắm lấy cái hồn của bài thơ và vẽ ra một không gian khác, một tâm tư khác, bằng nhạc. Phải chăng vì những bằng hữu chí thiết nhất của ông là những nhà thơ, nhà văn, những người cầm bút?...”
Hoặc Anh Ngọc, Sĩ Phú: ”Quỳnh Giao sở dĩ gọi giọng hát của danh ca Anh Ngọc là trượng phu vì chất sang sảng, chắc nịch, đầy nam tính. Khi hợp ca, giọng Anh Ngọc bao trùm lên các giọng khác…”
“Lạ một điều là giọng hát Sĩ Phú tương phản với vóc dáng của ông. Giọng Sĩ Phú nhẹ lắm, hát gần như thủ thỉ. Cái lối thủ thỉ ấy thật tuyệt khi hát những bài có nội dung kể chuyện, nhất là kể chuyện tình. Các ca khúc "Cô Láng Giềng" của Hoàng Quý, "Cô Hàng Cà Phê" của Canh Thân, được ông kể bằng giọng nhỏ nhẹ, nghe như vừa đủ bên tai một câu chuyện thật ra chẳng có gì đặc sắc, mà sao lại rất quyến rũ….”
Phải có một kiến thức thật sâu sắc, một tấm lòng vô cùng trân quí âm nhạc, tác giả mới có được những nhận xét hết sức tinh tế và sắc sảo như thế.
Chị không những chỉ viết về các ca sĩ, nhạc sĩ Việt Nam, mà chị còn viết thêm về những danh tài lẫy lừng quốc tế nữa. Ngoài ra chị còn bước sang lĩnh vực thời trang với những bài viết về nước hoa, ví xách, quần áo… Bài viết của chị ở địa hạt nào cũng đều rất thú vị , hấp dẫn người đọc. Những kiến thức và tài năng chị có được có lẽ nhiều phần là từ thuở bé chị đã được nuôi dưỡng trong cái nôi văn học và âm nhạc Việt Nam thời bấy giờ. Thân mẫu chị là nữ ca sĩ một thời vang bóng Minh Trang và người cha kế là nhạc sĩ tài danh Dương thiệu Tước. Giòng máu nghệ thuật đã chảy trong huyết quản của chị từ tấm bé, cho nên không những chỉ có giọng ca điêu luyện, chị còn là một dương cầm thủ tài ba, đậu thủ khoa khi tốt nghiệp trường Quốc Gia Âm Nhạc. Cách nay ít năm những bài viết của chị đã được gom lại xuất bản thành sách với tựa đề : Tạp Ghi Quỳnh Giao. Đây là tác phẩm đầu tiên mà cũng là cuối cùng mà chị hiến tặng cho đời.
Nhiều khi tôi thắc mắc tự hỏi, tại sao những kẻ đầy tài
hoa và nhân cách như ca sĩ Ngọc Lan, nhà báo Lê Thiệp, ca nhạc sĩ Việt Dũng,
nghệ sĩ Quỳnh Giao ….trời không cho sống lâu hơn. Để họ có thể cống hiến thêm
cho đời, cho tha nhân những tài năng, những tâm huyết mà họ sở đắc và ấp ủ. Tôi
chợt liên tưởng đến thuyết tài mệnh tương đố mà cụ Tiên Điền Nguyễn Du đã nêu
lên trong truyện Kiều. Nghĩ đến khiến tôi không khỏi ngậm ngùi thương tiếc.
Riêng với Quỳnh Giao, tôi thương tiếc chị không chỉ vì từ đây tôi không còn được
đọc những bài viết rất bổ ích, linh động, đầy giá trị nghệ thuât mà tôi còn hết
sức tiếc là từ đây trên văn đàn sẽ thiếu vắng một cây bút duyên dáng và tài
ba. Khi một nhân vật nổi tiếng trong
lĩnh vực nghệ thuật qua đời, người ta thường bảo là một vì sao trên nền trời âm
nhạc, văn học,… vừa vụt tắt. Nhưng với tôi, những vì sao này không bao giờ tắt,
luôn luôn chói sáng trong tâm tưởng của
những người mến mộ họ.
Tôi tin rằng ở thế giới bên kia, nơi chị đang nghỉ ngơi yên bình, luôn vang lừng tiếng nhã nhạc, thánh thót như giọng hát trong như pha lê, du dương như tiếng đàn dương cầm, và mượt mà như những giòng chữ trong những bài tạp ghi của người nghệ sĩ tài hoa Công Tằng Tôn Nữ Đoan Trang Quỳnh Giao.
Mùa Hè 2014
Nguyễn Hữu Nghiêm
