Ba mươi năm nhìn lại đoạn đường đã đi qua. Nếu ký ức được hiểu như những gì quí báu nhất, di cảo còn sót lại sau mỗi cuộc đổi đời, thì hình như những cảm xúc mỗi khi khơi đào lại sẽ vẫn mãi còn thơm như những trang giấy mới, vừa khô nét mực. Có kẻ đã bỏ dở cuộc chơi, tìm về miền đất hứa. Có người còn mê mải, lận đận giữa chốn phồn hoa. Những đoạn đường đều khởi đi từ một nơi rất xa, chốn quê hương thân yêu ngày nọ và không biết giờ đây trong ai đó, có vẫn còn mong một lối về? Tuổi thanh xuân và những ngày nơi xứ lạ, đã ấp ủ biết bao tương lai và hoài bão mà lòng thì dường nhẹ tênh tựa cánh chim bằng ruổi rong theo gió. Ta đã cùng nhau dừng chân đây đó trên khắp các nẻo đường đất nước xứ Phù Tang.
Nhớ làm sao buổi sáng hôm ấy, ngày đầu tiên trên xứ lạ. Khoác vội trên người chiếc áo lạnh, theo chân anh bạn cùng phòng ra cuối phố, tập tễnh làm quen mua ít thức điểm tâm. Ta muốn nói nhưng chỉ biết ù-ơ bằng ngón trỏ: Chai sữa nhỏ! Nhìn cô hàng đôi gò má đỏ cúi gập người, nghe tiếng cám ơn ríu rít như chim. Ôi ở xứ bình yên, mọi điều dường như sao quá chừng lễ độ.
Ta làm sao quên được buổi sáng sớm hôm sau, tung chăn vừa thức dậy. Không sao kể xiết nỗi vui mừng khi nghe tiếng anh bạn cùng phòng thảng thốt: “Dậy mau lên mà xem tuyết rơi!” Vừa chỉ mới hôm qua thôi, còn trông thấy từng lùm cây trong khu vườn bên cạnh mà hôm nay tuyết đã phủ trắng xóa một màu. Con phố nhỏ giây phút này tịnh yên chi lạ, những hạt tuyết trên cao, ôi sao mà tinh khiết quá, thật bình yên và nhẹ nhàng rơi đều êm ả trong không gian im vắng, tĩnh lặng như tờ. Ta mở tung cửa, cuống cuồng vội vã chạy ra sân, hai bàn tay đong đầy tuyết trắng trong cảm xúc tuyệt vời khó tả. Chao ôi! lạ làm sao mới đó mà bỗng dưng đã thấy nhớ đến người yêu cùng nỗi nhớ nhà.
Hoa anh đào vừa nở hết, thì lại đến mùa thay lá. Đêm về ta ngồi gò Hán tự như nho sinh. Cô giáo Nhật ngữ dễ thương dường chỉ trạc độ tuổi mình, khiến cả lớp hay đùa làm cô bừng má đỏ. Chắc cô sẽ nhớ mãi đám học trò, nhớ hoài món bún bò cay dạo đó, mà các chị bạn đã cố tình thêm thật nhiều ớt đỏ. Cay thật cay tựa như tấm lòng những anh học trò xa xứ, ít nhất cũng một lần được nhìn cô giáo nước mắt chạy vòng quanh.
Thế rồi mùa hạ chuyến xuôi Nam, cái nóng Osaka chẳng khác nóng Saigon, ta ngồi giữa Expo(1) nghe Khánh Ly hát Diễm Xưa cũ, áo trắng quê hương vời vợi buồn mênh mang.
Ta về lại Tokyo có Chuo-sen(2) chuyến tàu vàng, có Yamate-sen(3) chuyến tàu xanh. Mà sao chiều qua em đến bằng tàu vàng, chiều nay về em lại đổi tàu xanh, làm cho ta lỡ hẹn một mình, vô tình nhớ đôi câu thơ cũ:
....
Con tàu đưa em về thành phố vẫn màu xanh,
Chiếc áo em mặc trên người cũng vẫn màu xanh,
Nhưng màu xanh áo em là màu xanh hy vọng,
Một thứ hy vọng rất vu vơ
.....
Chuo-sen đường xe điện xuyên tâm, Yamate-sen đường xe điện chạy vòng vòng. Cứ ngỡ tim ta là một vòng tròn Yamate-sen khép kín, sao em đành đến xẻ nửa vầng trăng. Sân ga cũ thưa dần hò hẹn, ta nhớ nụ hôn đầu nghe cũng lạ mùi son.
.....
Dạo ba mươi tháng tư những đêm dài mất ngủ. Bạn bè xớn xác
những niềm riêng. Bỗng chốc nghe hư vô bọt bèo, ta hận kiếp chim hồng trong cũi
nhỏ. Nhớ chuyện cũ thuở Đông Du, mới ngày nào còn tươi trong sách sử, cơn ác mộng
trở về tô lại hãi hùng chung. Ta nhớ con dốc quanh co, khuôn viên tòa đại sứ
lạnh lùng, hôm ấy hai cánh cổng to đóng chặt. Ngoài kia đám đông bạn bè thân
quen chen chúc, cố chuyền qua song sắt những thông hành ký vội: All countries, đi chốn nào đây một cõi
mông lung? Những cặp tình nhân mới hôm
qua hãy còn phong kín, từ mai đây ta sẽ gọi vợ chồng.
Ta đau lòng gặp lại em, một mình bên kia dốc, ánh mắt lo
buồn như muốn ngỏ:
“Thân gái dặm trường, anh có hiểu cho không?”
Mùa hạ Tokyo vật vã cùng những cơn nóng não lòng. Haneda(4) từng đợt tiễn chân bạn bè sang xứ lạ, xao xuyến giã từ những phận người nổi trôi nay thêm một lần xa xứ, bỗng chốc một ngày ngơ ngác giữa dòng Sein. Giấc mộng trùng lai càng thêm diệu vợi, vời trông cố quận càng xa xăm.
Ta nhớ buổi ra đi nằm lòng hai câu thơ mẹ dặn:
“Nhật Quốc du quan nhẹ cánh bồng
Bây giờ ngậm ngùi ta tủi:
Ngày về rạng rỡ ánh trời đông.”
Tháng tám ...
Nhận được thư nhà từ phương xa mừng mừng tủi tủi, ta nhớ từng nét chữ, cha viết trong thư:
....
“Wisconsin luống ngại ngần
Một thân hồ hải mấy lần Kinh Kha!”
....
Giã biệt Tokyo, mùa thu cuối tháng mười, một đêm trời tối. Người khăn gói kẻ tiễn đưa, Haneda đông như một ngày hội. Bạn bè mai đây mỗi người chia tay về một vùng đất mới. Việt điểu từ nay thôi chẳng thể sào nam chi, ta đành chen chân vào vận hội mới, tần ngần ta hiểu kiếp lưu vong.
Chuyến bay khuya từ Los Angeles đến Fort Chaffee(5) trong đêm đen lầm lũi. Nhập trại đôi tuần ta chẳng thiết đến ngày xuất trại. Bạn bè rời xa, ôi tình người Việt Nam ơi, ta và em còn gặp lại bao giờ !
Ta về xứ tuyết mù khơi, ôi mùa đông! Tuyết rơi hoài nên không gian tím ngắt, tuyết phủ kín mái nhà, tuyết ngập trắng cánh đồng. Mỗi sáng điểm tâm bằng xúc tuyết, cho bõ bao ngày bên xứ Nhật ta chờ mong:
....
Những hạt tuyết trên cao vẫn chưa về thành phố
Như những ước mơ xanh hôm xưa trên cánh đồng vẫn thơm mùi cỏ úa
Lạ kỳ và hồn nhiên như tiếng cười, đôi mắt biếc người yêu
....
Mẹ già ngồi tựa cửa, tóc pha màu sương tuyết. Mẹ ơi nay gia đình ta, con đã về đây mong sưởi ấm giọt lệ nồng. Mẹ vẫn thường ngâm câu thơ khi tủi phận:
...
Trông ra tuyết trải đầy đường
Mang mang mình nhớ quê hương của mình
Xa xôi muôn dặm trường đình
Ai hay chim Việt đậu cành tuyết rơi
...
Ta tập tành tri âm cùng Lý Bạch, làm quen nét đẹp Đường thi:
Cử đầu vọng minh nguyệt
Đê đầu tư cố hương
Cũng phóng bút đề thơ, nhưng chỉ riêng một mình ta độc ẩm :
...
Ngày xưa cách một dòng sông
Mơ con đường rộng nối dòng Hiền Lương
Bây giờ cách một trùng dương
Xác thân bèo dạt bên đường ai hay
Chim trời như lạc đường bay
Đau thương thôi đã đong đầy thịt da
Một đi đâu dễ Kinh Kha
Đêm đêm trăng dõi quê nhà xa xăm
Kiếp người cũng chỉ trăm năm
...
Vài năm sau, một ngày tháng tám ta thiên di về nẻo ấm. Cali(6) đây, sao nắng ấm đẹp lạ lùng, cho những tâm hồn người xa xứ chút hồi sinh.
Ta đã sống một năm, hai năm, rồi hai mươi năm..., thời gian qua để lại ký ức những không đành.
...
Nhập cuộc, tục lụy hề hệ lụy
Sắc không, chìm nổi hề ba sinh
...
Có một lần Từ Thức trong mơ ta gặp lại, ta hỏi chàng du tử có nhớ chốn trần ai. Lạc chốn thiên thai nhưng chừng như quá ngại, và mãi không quên một dấu hài.
Một buổi ta về nơi chốn cũ, gặp người xưa giữa khúc nghê thường, ta lặng người nhớ lại những ngày không.
Tỉnh mộng,
Ba mươi năm ta nhìn lại
Bolsa:(7)
Hôm qua đường nhỏ, nay đường lớn
Có kẻ vườn tâm một lối về .
PHÙNG QUÂN
Đầu thu 2003
Chú thích:
(1) Expo: Hội Chợ Quốc Tế, tổ chức vào mùa hè năm 1970 tại thành phố Osaka, Nhật Bản.
(2) Chuo-sen: Tuyến đường xe điện trung ương chạy ngang qua Tokyo.
(3) Yamate-sen: Tuyến đường xe điện chạy vòng quanh Tokyo.
(4) Haneda: Phi trường quốc tế tại Tokyo cho đến năm 1978.
(5) Fort Chaffee: Trại tạm trú cho người tị nạn Đông Dương tại tiểu bang Arkansas năm 1975.
(6) Cali: tên gọi quen thuộc tiểu bang California trong cộng đồng người Việt.
(7) Bolsa: Con đường chính ngang qua khu phố Little Saigon, tại thành phố Westminster, California.
